Integracja odruchów wczesnodziecięcych
Dziecko, które przychodzi na świat, spotyka się z otoczeniem pełnym różnorodnych bodźców zmysłowych. Opuszcza środowisko, które zaspokaja jego potrzeby w sposób automatyczny i wkracza w świat, w którym samo musi aktywnie uczestniczyć w tym procesie. Dzieje się to m.in. poprzez samodzielne oddychanie, a także czynny udział w procesie karmienia. W radzeniu sobie z nowymi wyzwaniami pomaga dziecku zestaw odruchów pierwotnych. Ich celem jest zapewnienie natychmiastowej reakcji na nowe środowisko oraz zmieniającego się potrzeby dziecka. Są to automatyczne, stereotypowe ruchy, które powstają na poziomie pnia mózgu i realizowane są w sposób nieświadomy.
Wczesnodziecięce wzorce odruchów są nieświadomymi reakcjami na bodźce. Pomagają niemowlętom w pierwszych dniach i miesiącach życia. Są pewnego rodzaju psychomotorycznym programem awaryjnym zaprogramowanym na przeżycie. Wraz z dojrzewaniem układu nerwowego zmieniają się one w określone ruchy i stopniowo zanikają. Ważne jest, aby odruchy się pojawiły w odpowiednim dla siebie czasie i spełniły swoją rolę, a następnie powinny wygasnąć, czyli zaniknąć na rzecz wyższych form rozwoju. Zdarza się jednak tak, że przetrwają i tym samym z różnym nasileniem mogą wpływać na rozwój dzieci, a nawet na dorosłych. Odruchem przetrwałym nazywamy niezahamowaną aktywność odruchową, mogącą być oznaką niedojrzałości centralnego układu nerwowego.
Przedłużona aktywność odruchów pierwotnych może powstrzymać pojawienie się w ich miejsce odruchów posturalnych, których występowanie umożliwia dziecku efektywną interakcję z otoczeniem. Obecność odruchów pierwotnych po pierwszych sześciu miesiącach życia, może skutkować występowaniem niedojrzałych schematów zachowań lub sprawiać, że te pierwotne sposoby funkcjonowania pozostaną aktywne pomimo przyswojenia bardziej złożonych zdolności. Odruchy pierwotne pojawiają się w okresie życia płodowego i powinny zostać wyhamowane do szóstego, najpóźniej do dwunastego miesiąca życia. Natomiast odruchy posturalne pojawiają się po urodzeniu, a pełnię rozwoju osiągają około 42 miesiąca życia dziecka. W okresie wkroczenia w wiek szkolny odruchy posturalne powinny być już w pełni rozwinięte przy jednoczesnym zaniku przejawów aktywności odruchów prymitywnych. W sytuacji, gdy prymitywne odruchy utrzymują się u dziecka powyżej szóstego miesiąca życia oraz występuje brak lub nie są w pełni wykształcone odruchy posturalne powyżej trzech i pół lat mówimy o opóźnieniu neurorozwojowym, który świadczy o nieprawidłowym funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego. Ma to wpływ na dalszy rozwój kontroli postawy, równowagi oraz umiejętności motorycznych.
Badania pokazują, że największe znaczenie w prawidłowo kształtujących się umiejętnościach związanych z uczeniem się, a także z rozwojem stanów lękowym mają odruchy powiązane z funkcjonowaniem układu przedsionkowego. Do nich należy asymetryczny toniczny odruch szyjny (ATOS), symetryczny toniczny odruch szyjny (STOS), toniczny odruch błędnikowy (TOB), a także odruch Moro.
Sensomotoryka jest metodą pracy przeznaczoną do wszechstronnej stymulacji rozwoju dziecka. Jej celem jest wspieranie dziecka w osiągnięciu dojrzałości motorycznej, a tym samym gotowości do uczenia się nowych umiejętności.
Jest metodą opartą na ogólnie znanych podstawach teoretycznych dot. rozwoju człowieka, a także doświadczenia Winfrieda Scholtza w pracy z dziećmi przejawiającymi różnorodne zaburzenia rozwojowe.
Sensomotoryka to skuteczne oddziaływanie terapeutyczne obejmujące w swym działaniu zależność między rozwojem sensomotorycznym, a funkcjami poznawczymi, które mają wpływ na funkcjonowanie dziecka, a także jego osiągnięcia w nauce szkolnej.
Metody pracy to: stymulacja równowagi, stymulacja dotykowa oraz stymulacja proprioceptywna. W ramach terapii sensomotorycznej prowadzony jest trening równowagi, ćwiczenia koordynacji ciała, regulacji napięcia mięśniowego, a także ćwiczenia z zakresu motoryki małej.
Sensomotoryka przeznaczona jest dla dzieci, u których obserwuje się:
- trudności w nauce podstawowych umiejętności szkolnych tj. czytanie i pisanie
- nieprawidłowości w zakresie koordynacji, a także w realizacji precyzyjnych ruchów ciała
- niewłaściwą postawę ciała, a także niezgrabność ruchową (m.in. nieprawidłowa pozycja ciała podczas pracy stolikowej)
- obniżony poziom umiejętności grafomotorycznych
- trudności z planowaniem ruchu tj. jazda na rowerze, wchodzenie i/lub schodzenie ze schodów
- problemy w zachowaniu m.in. wybuchy złości, nieadekwatne reakcje emocjonalne
Ćwiczenia sensomotoryczne są cennym uzupełnieniem treningu słuchowego (Neuroflow i Metoda Warnkego - aktywne treningi słuchowe oferowane przez mój Gabinet), w szczególności u dzieci zaliczających się do profilu klinicznego APD zaburzeń integracji, u których zaburzony jest proces wymiany informacji pomiędzy półkulami mózgowymi.
Zapraszam do zapoznania się z pełną ofertą mojego gabinetu.
opr. mgr Żaneta Łopata
Źródło:
- Goddard Blythe S., „Odruchy, uczenie się i zachowanie”, Warszawa 2018
- Goddard Blythe S., „Jak osiągnąć sukcesy w nauce? Uwaga, równowaga i koordynacja”, Warszawa 2011
- Goddard Blythe S., „Niedojrzałość neuromotoryczna dzieci i dorosłych”, Warszawa 2015