EEG - Biofeedback - czyli biologiczne sprzężenie zwrotne polegające na dostarczaniu człowiekowi informacji zwrotnej o jego stanie fizjologiczym.
EEG- Biofeedback co to jest?
Biofeedback - to nieinwazyjna metoda terapii polegająca na monitorowaniu przez specjalne urządzenie zmian fizjologicznych organizmu. Ma na celu lepsze rozpoznawanie wpływu myśli i uczuć na fizjologię, dzięki czemu pacjent może nauczyć się kontrolować te funkcje organizmu, nad którymi w normalnych warunkach nie można panować. Biofeedback jest wykorzystywany w terapii dzieci i dorosłych z zaburzeniami koncentracji, dysleksją, stanami lękowymi, nadpobudliwością, padaczką, depresją, zaburzeniami autystycznymi czy niską odpornością na stres.
Przedrostek ,,bio’’ oznacza coś biologicznego, nauki o życiu i o wszystkich dynamicznych procesach zachodzących w naszym organizmie. Nasz mózg, zajmuje się zarządzaniem tą dynamiczną strukturą. Komórki nerwowe przekazują informacje z mózgu do każdego zakątka ludzkiego ciała. Przekazywanie informacji do mózgu wpływa na cały system. Biofeedback oznacza po prostu dostarczanie osobie informacji zwrotnej o procesach zachodzących w jej organizmie.
Przykładem przekazywania biologicznych informacji zwrotnej może być HRV- biofeedback. Szybsze bicie serca jest powiązane ze zmianą w układzie nerwowym, a konkretnie w części autonomicznego układu nerwowego, zwanego współczulnym. W naszym organizmie stale zachowywana jest równowaga pomiędzy stymulacją a wyciszaniem, pobudzaniem a hamowaniem. W tym przypadku zwolnieniu rytmu serca odpowiada uwolnienie go od stymulacji układu współczulnego, który jest odpowiedzialny za przyspieszanie czynności serca. Układ przywspółczulny przejmuje kontrolę nad rytmem serca, hamując go i powodując jego spowolnienie. Biofeedback tego typu zakłada użycie urządzenia, które monitoruje zmienność rytmu serca i prezentuje wyniki praktycznie od razu, w czasie rzeczywistym.
EEG- Biofeedback to więcej niż tylko bierny pomiar. Podstawowym założeniem tej metody jest aktywne zaangażowanie klienta w kontrolowanie własnych procesów fizjologicznych. EEG- Biofeedback opiera się na dwóch podstawowych założeniach. Po pierwsze, że aktywność elektryczna mózgu - elektroencefalogram lub EEG - odzwierciedla stan psychiczny, po drugie, że tę aktywność możemy trenować. Aktywność elektryczna mózgu można zobrazować na monitorze komputera praktycznie bez opóźnienia. Obrazowanie to przyjmuje formę linii z mieszaniną różnych fal.
Cele Biofeedbacku to odczytanie wybranych fizjologicznych parametrów organizmu, przetworzenie ich w komputerze i przedstawienie w pewnej formie, tak aby mogły być one z łatwością odczytane przez osobę biorąca udział w treningu.
Zachowaniem wzmacnianym w metodzie Biofeedbacku jest wytwarzanie określonych wzorców fal mózgowych. Nagrodą za takie zachowanie jest informacja o sukcesie przekazywana przez komputer m.in. za pomocą dźwięków i wyświetlanego obrazu. Nagradzanie zachowania, zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia ich w przyszłości. Kształtowanie to zwane kształtowaniem reakcji, odbywa się przez proces zwany warunkowaniem instrumentalnym.
Rodzaje Biofeedbacku:
Wśród najczęstszych metod Biofeedbacku wyróżnia się:
- EEG- Biofeedback nazywany również neurofeedbackiem, opiera się on na analizie fal mózgowych rejestrowanych za pomocą EEG. Poszczególne rodzaje fal mózgowych odpowiadają określonym stanom, w jakich znajduje się ośrodkowy układ nerwowy. Przedstawienie zapisu elektroencefalogramu pod postacią łatwego do odczytania wykresu, prostej animacji czy rodzaju gry komputerowej, pomaga pacjentom przywrócić prawidłowe funkcjonowanie mózgu. Neurofeedback, stosowany jest w przypadku ADHD, depresji, zaburzeń koncentracji, stanów lękowych oraz u pacjentów po urazach czaszkowo-mózgowych.
- EMG- Biofeedback wykorzystuje on do swojego działania elektromiografię czyli neurologiczną metodę badania mięśni i nerwów. Dostarcza on pacjentowi informacji na temat zwiększonego napięcia pewnych grup mięśniowych, mogących świadczyć o zwiększonym poziomie stresu. Ten rodzaj biofeedbacku stosuje się w przypadku zaburzeń lękowych, ale także w rehabilitacji.
- RSA- Biofeedback ten rodzaj biologicznego sprzężenia zwrotnego w mechanizmie swojego działania wykorzystuje zapis EKG. Rolą komputera jest wyodrębnienie z zapisu EKG akcji serca pacjenta i przedstawienie go w łatwo przyswajalnej graficznej formie. Biofeedback RSA jest wykorzystywany w celu poprawienia funkcjonowania pacjentów dotkniętych różnorodnymi jednostkami chorobowymi. Używa się go m.in.: w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych, w leczeniu łagodnego nadciśnienia tętniczego, migrenach oraz w radzeniu sobie z problemami z koncentracją czy agresją.
- GSR- Biofeedback- ten rodzaj mierzy aktywność współczulnego układu nerwowego. Jest on stosowany w przypadku nadpotliwości oraz leczenia nadciśnienia tętniczego.
- Biofeedback oddechowy- polega na zaprezentowaniu czynności oddechowej. Może być stosowany u osób z epilepsją i chorobami układu oddechowego.
- Biofeedback temperaturowy- bazuje na pomiarze temperatury dystalnych części kończyn. Wykorzystanie znajduje w chorobach reumatycznych, zaburzeniach funkcji naczyń krwionośnych oraz jako metoda relaksacyjna.
W naszym Gabinecie pracujemy przede wszystkim terapią EEG – Biofeedback, a także stosujemy, w zależności od potrzeb pacjenta czujniki do treningu oddechowego (Biofeedback oddechowy), temperatury ciała (Biofeedback temperaturowy), a także objętości pulsu służący do pomiaru tętna.
Dzięki temu możemy podczas sesji EEG- Biofeedback prowadzić treningi RSA, które polegają na świadomej synchronizacji oddechu z pracą serca. Ten rodzaj Biofeedbacku jest połączony z treningami relaksacyjnymi oraz treningami uważności. Podczas sesji pacjent zdobywa umiejętności wpływające na poprawę jego funkcjonowania w codziennym życiu, w szczególności w radzeniu sobie z napięciem i stresem. Uzyskuje również wgląd na stany pobudzenia i napięcia organizmu oraz uczy się jak za pomocą oddechu „rozluźniać” swój umysł i ciało.
Wskazania do treningu Biofeedback u dzieci:
- Problemy szkolne, dysleksja, dysortografia
- Zaburzenia pamięci i koncentracji uwagi
- Nadpobudliwość psychoruchowa
- Trema, stres, agresja
- Poprawa wyników wymagających koncentracji (muzyka, sport).
Celem sesji treningowych:
- usprawnienie motoryki,
- poprawienie pamięci i koncentracji uwagi,
- zmniejszenie napięcia emocjonalnego,
- wyciszenie,
- poprawa funkcji poznawczych,
- poprawa koordynacji wzrokowo-ruchowej,
- wzrost motywacji do działania i uczenia się,
- poprawa relacji z rówieśnikami i osobami bliskimi.
Efekty terapii:
Efekty terapii przy użyciu biologicznego sprzężenia zwrotnego zależą w dużej mierze od uczestnika treningu. Wiara we własne możliwości i pozytywne nastawienie są w stanie zdziałać wiele dobrego. Odpowiednie zaangażowanie w trening, w krótkim czasie pozwoli na dostrzeżenie niektórych procesów fizjologicznych i da nad nimi pewną kontrolę.
Biofeedback zdecydowanie może pomóc radzić sobie z nadmiernym stresem oraz da możliwość lepszej koncentracji
Biofeedback to skuteczna metoda terapeutyczna dla dzieci i dorosłych umożliwiająca poprawę:
- Działania pamięci i koncentracji
- Opanowywania lęku i stresu
- Regulacji emocji
- Funkcjonowania w stresie
Zastosowanie Biofeedbacku:
Z metody korzystali początkowo astronauci NASA, z czasem EEG- Biofeedback znalazł zastosowanie w medycynie. Do opracowania terapii Biofeedback skłoniło naukowców odkrycie świadczące o tym, że ludzki mózg jest w stanie wyuczyć się nowego wzorca pracy. Mózg emituje fale o różnej częstotliwości (są to fale alfa, beta, gama, delta, theta), których zapis uzyskuje się, przeprowadzając badanie EEG. Fale mózgowe alfa związane są ze stanem odprężenia i relaksu. Biofeedback umożliwia pracę nad osiąganiem tego stanu, posiada wiele zastosowań, niektóre z nich mają charakter profilaktyczno - leczniczy, inne są komercyjne.
Zastosowanie:
- dysleksja,
- trudności w nauce,
- ADHD,
- depresja,
- problemy ze snem,
- padaczka,
- nadmierny stres,
- problemy ze snem,
- choroby układu oddechowego,
- PTSD (zespół stresu pourazowego),
- zaburzenia koncentracji,
- uzależnienia,
- nadciśnienie tętnicze niewielkiego stopnia,
- w rehabilitacji po uszkodzeniach pewnych obszarów mózgu
Metoda Biofeedbacku ma także zastosowanie komercyjne. Są to m. in.:
- badania naukowe,
- wykrywacze kłamstw,
- trening sportowców,
- tworzenie nowego rodzaju gier,
- interfejsy mózg-komputer.
Ile czasu trwa trening Biofeedback?
Czas pojedynczej sesji treningu biofeedback to ok 45 minut. Ilość sesji do osiągnięcia efektu terapeutycznego zależy głównie od problemu z jakim zgłasza się pacjent. W przypadku lekkich problemów z koncentracją czy stresem wystarcza zwykle 10- sesji, natomiast przy pracy z dziećmi z ADHD czy autyzmem może okazać się koniecznie przeprowadzenie 60 sesji i więcej.
Jak wygląda trening EEG-Biofeedback?
Osoba poddana terapii EEG-Biofeedback siedzi na krześle lub fotelu przed monitorem. Do głowy i uszu przymocowane są specjalne czujniki rejestrujące fale mózgowe zwane elektrodami. Terapeuta widzi zapis fal na swoim ekranie natomiast terapeuta ma zapis fal mózgowych przetłumaczony na prosty język gry komputerowej lub animacji, która musi poruszać wyłącznie za pomocą siły własnego umysłu ( nie ma tu ani klawiatury ani myszki).
Jak wygląda pierwsze spotkanie?
Na pierwszym spotkaniu terapeuta skupia się na poznaniu klienta, przeprowadzeniu z nim wywiadu na temat jego stanu zdrowia, doświadczanych trudności i radzenia sobie z nimi, przyzwyczajeń itp. Po podłączeniu sprzętu przeprowadzana jest wstępna diagnoza. Terapeuta wyjaśnia na czym polega trening. Jest możliwość zadawania pytań. Na pierwszej (ewentualnie drugiej) wizycie terapeuta ustala z góry czas trwania i częstotliwość zabiegu.
Planowanie terapii (czas trwania, częstotliwość spotkań).
Czas trwania terapii jest indywidualny dla każdego. To zależy od stopnia trudności, umiejętności itp. osoby.
Można wyróżnić następujące formy terapii:
- krótkoterminowe (10-20 spotkań) - dla osób zdrowych w celu poprawy funkcji poznawczych, m.in. przed egzaminem,
- średnioterminowy (20-60 spotkań) - dla osób z zaburzeniami koncentracji uwagi, ADHD, dysleksją, zaburzeniami emocjonalnymi itp.
- długoterminowy (ponad 60 spotkań) - dla osób z udarem mózgu, autyzmem itp.
- Sesje powinny odbywać się przynajmniej raz w tygodniu, a najlepiej 2-3 razy w tygodniu.
Jak wygląda przebieg pojedynczego treningu?
Jedno spotkanie trwa 50 minut. Rozpoczyna się to zazwyczaj rozmową z klientem (np. łączeniem z dzieckiem), podczas której Terapeuta często jednocześnie podłącza urządzenie (czyli elektrody). Następnie Terapeuta rozpoczyna odpowiednie ćwiczenie, dobiera animacje, dokonuje ustawień. Klient rozpoczyna trening, który składa się z kilku części, które są oddzielone od siebie w okresie odpoczynku - zgodnie z potrzebami i możliwościami Klienta. Po ćwiczeniach Terapeuta udziela informacji zwrotnej na temat postępów terapii oraz wskazówek do pracy w domu.