Informacje
Czym są umiejętności społeczne?
Umiejętności społeczne to zestaw zdolności, które umożliwiają jednostce na skuteczną i zadowalającą komunikację
z innymi ludźmi, w różnych sytuacjach społecznych. Są to umiejętności potrzebne do budowania i nawiązywania relacji oraz rozumienia i radzenia sobie z emocjami oraz współpracy z innymi.
W dzisiejszym świecie umiejętności społeczne odgrywają kluczową rolę w skutecznym funkcjonowaniu jednostki. Umożliwiają one skuteczną komunikację, budowanie relacji, rozwiązywanie konfliktów i współpracę z innymi.
Rozwijanie umiejętności społecznych u dzieci jest bardzo ważne dla ich wszechstronnego rozwoju, nie tylko społecznego, ale także psychicznego. Jednym z głównych powodów, dla których warto skupić się na tym temacie, jest budowanie skutecznej komunikacji. Poprzez rozwijanie zdolności do jasnego wyrażania uczuć, myśli i potrzeb, dzieci łatwiej mogą nawiązać relacje zarówno z rówieśnikami, jak i dorosłymi.
Dzieci umiejące świadomie rozpoznawać, zrozumieć i efektywnie nimi zarządzać, rozwijają zdolność do lepszej kontroli nad sobą w rozmaitych sytuacjach życiowych, co wpływa na ich harmonijny rozwój emocjonalny
8 obszarów umiejętności społecznych według metodologi Węglarz i Bentkowskiej:
+ Normy społeczne
+ Komunikacja
+ Emocje
+ Samowiedza i samoświadomość
+ Teoria umysłu
+ Asertywność
+ Współpraca
+ Radzenie sobie z trudnymi sytuacjami
Rozwijanie tych zdolności powinno rozpocząć się od najwcześniejszych lat życia, a wsparcie w tym procesie jest kluczowe.
Dlaczego tak ważne jest rozwianie umiejętności społecznych?
Rozwijanie umiejętności społecznych to proces, który rozpoczyna się od najwcześniejszych chwil życia dziecka.
Są to umiejętności, które rozwijają się u dziecka samoczynnie o ile nie zostaną w żaden sposób zakłócone i najbliżsi stworzą maluszkowi optymalne warunki do rozwoju. Dlatego dzieci zaczynają pełzać, raczkować i chodzić w podobnym czasie i nie jest to zależne od wykształcenia rodziców czy ich inteligencji emocjonalnej. Jeżeli jednak chodzi o rozwój społeczny, okazuje się bowiem by dzieci nauczyły się komunikować, rozpoznawać własne emocje i radzić sobie z nimi czy budować relację z innymi potrzebny jest kontakt z drugim człowiekiem i potrzebne jest w tym zakresie wsparcie, na początek najbliższej rodziny, a z czasem dalszego otoczenia.
Z najnowszych badań wynika, że relacja z matką, a czasem również z innymi członkami rodziny, rozpoczyna się już
w okresie prenatalnym - dziecko uspokaja się czując bicie serca mamy czy słysząc głos taty.
Bardzo ważna rolę w zdobywaniu takich umiejętności pełni środowisko pozarodzinne, jak żłobek, przedszkole czy szkoła.
Zdarza się jednak, że pomimo starań ze strony rodziców i innych bliskich osób, dziecko nie radzi sobie z emocjami, ma problem z dostosowaniem się do norm i oczekiwań społecznych, jest wycofane albo przeciwnie jest nadruchliwe. Wielu rodziców przeżywa frustracje, niepokoi się zachowaniem dziecka i mają wątpliwości, czy to co robią, jest dobra dla ich rozwoju.
Nie da się być idealnym rodzicem. Każdy rodzic chce wspierać potencjał swojego dziecka i prowadzić go do
szczęścia i samodzielności. Jednak by tego dokonać muszą odkryć kim są, zrozumieć samego siebie i zaakceptować własne ograniczenia i umieć korzystać ze swojego potencjału. Całą resztę mogą się nauczyć poznając techniki i sposoby na to, jak wspierać rozwój społeczno-emocjonalny swojego dziecka.
Jak dziecko uczy się umiejętności społecznych?
Bardzo ważne jest to, by doskonalić się w zakresie umiejętności społecznych nie wystarczy sucha wiedza czy informacje, niezbędna jest praktyka – trening. Dlatego rozwój umiejętności społecznych rozpoczyna się od doświadczenia.
Jeżeli pomyślimy o nauce jedzenia, mówienia czy samoobsługi. Jak to się dzieje, że dziecko zaczyna samo się ubierać, myć zęby, czy sprzątać po sobie zabawki? Niektóre dzieci, pomimo że zdobyły już te umiejętności nie zawsze z niej korzystają i nadal chcą, żeby pomagać im się ubierać czy za nie posprzątać.
Istnieje kilka procesów, które pchają rozwój dziecka do przodu i pomagają mu nabywać nowe umiejętności:
Dojrzałość ciała i umysłu:
Na wiele rzeczy dziecko musi być po prostu gotowe. By mogło zacząć raczkować, chodzić czy jeździć na rowerze,ale też mówić, używać sztućców potrzebne są prawidłowo działające ciało oraz sprawność umysłowa. Niektórych rzeczy nie da się przyspieszyć i do niektórych dziecko musi dojrzeć.
Umiejętność obserwacji i naśladowania:
Już w pierwszych miesiącach dziecko przygląda się dorosłemu - początkowo jego twarzy, mimice, następnie zaczyna śledzić poruszająca się osobę i wreszcie naśladuje gesty czy zachowania innego człowieka. Musimy pamiętać, że dziecko stale bierze z nas przykład.
Aktywność własna:
Eksperymentowanie, sprawdzanie i doświadczanie oraz analizowanie tego, co robi druga osoba. Z czasem, gdy rozwój języka na to pozwala, dziecko zaczyna uczyć się także dzięki pojęciom i oprócz doświadczeń pojawia się refleksja poznawcza - maluch analizuje, rozważa i wyciąga wnioski. Nadal będzie sporo eksperymentował, ale zacznie rozumieć pewne rzeczy i wyciągać wnioski. Jednak najbardziej skuteczną formą rozwijania umiejętności społecznych pozostanie trening społeczny. Dlatego warto stwarzać jak najwięcej okazji do zabawy swobodnej, eksperymentowania i uczeniu się przez doświadczenie.
Generalizacja:
Wyciąganie uogólnionych wniosków. To zdolność naszego mózgu do kategoryzowania i uogólniania pewnych
pojęć, sytuacji i zachowań - dzięki temu jesteśmy w stanie wyciągać szersze wnioski i przewidywać
następstwa określonej sytuacji.
Umiejętności społeczne są bardzo ważne w życiu codziennym, pracy, szkole i rodzinie. Stanowią fundament udanych interakcji społecznych, budowania relacji i pokonywania trudności, a także są ważne dla rozwoju osobistego.
Dlatego ważne jest, aby wiedzieć, w jaki sposób można je rozwijać u dzieci.
Poprzez różne doświadczenia życiowe każdy człowiek nabywa umiejętności, które pozwalają mu m.in. komunikować swoje potrzeby, rozumieć i podtrzymywać relacje, czy radzić sobie w trudnych sytuacjach.
Zdobywanie umiejętności społecznych poprzez codzienne uczestniczenie w życiu społecznym odbywa się naturalnie, lecz zdarza się, że czasami z różnych powodów jednostka nie jest w stanie rozwijać się społecznie.
Mogą wynikać z wielu przyczyn:
+ komplikacje podczas życia płodowego i porodu,
+ wczesne mikrouszkodzenia mózgu w wieku niemowlęcym (w wyniku urazów, chorób, niewłaściwa opieka, wydarzenia traumatyczne).
Wszelkie dysfunkcje, które pojawią się w rozwoju dziecka będą w sposób bezpośredni lub pośredni wpływać na rozwój umiejętności społecznych.
Zaburzenia, które są powiązane z trudnościami w zakresie rozwoju społeczno- emocjonalnego występuje najczęściej ASD, FASD, ADHD, zaburzenia słuchu i przetwarzania słuchowego, niepełnosprawność intelektualna, mutyzm wybiórczy czy problemy w uczeniu się. Częstego wsparcia w tym zakresie potrzebują także osoby wycofane i nieśmiałe, które w pierwszych latach życia doświadczyły ograniczeń w dostępie do interakcji społecznych np. ze względu na częste hospitalizacje.
Źródło:
Węglarz J., Bentkowska D. (2020). Trening Umiejętności Społecznych Dzieci i Młodzieży. Przewodnik dla Terapeutów.
Węglarz J., Bentkowska D. (2021). Czas Relacji, czyli wspieranie rozwoju społeczno-emocjonalnego dziecka.
