Aktualności

Rozwój chwytu pisarskiego

Używając słowa narzędzie pisarskie mamy na myśli wszystkie przedmioty którymi możemy pisać, kredka, ołówek, flamaster, pędzel. Z rozwojem i wiekiem przedmioty te zmieniają się. Małym dzieciom proponujemy grube kredki, które łatwo utrzymać w dłoni. Dziecko, które kończy przedszkole może już korzystać z cienkiego ołówka i pisać litery czy rysować ślaczki.

Oceniając chwyt narzędzia pisarskiego dziecka obserwujemy, która część dłoni bierze w nim udział. Najczęściej są to kciuk, palec wskazujący, palec środkowy a pozostałe pełnia funkcję pomocnicze.

Należy pamiętać, że prawidłowy chwyt pisarski jest trenowany przez dziecko już od wieku niemowlęcego. Chwytanie, manipulowanie, podnoszenie rączek do zabawek, raczkowanie, zabawy paluszkowe, rzucanie piłki itd. to nic innego jak przygotowanie barków, rąk i dłoni do chwytania narzędzia pisarskiego a później rysowania i pisania.

Nieprawidłowy chwyt narzędzia pisarskiego może prowadzić do zmęczenia, co spowoduje zmniejszenie wydajności i wytrzymałości przy pisaniu bądź rysowaniu oraz znacząco wpłynie na jakość i czytelność pisma.

W rozwoju chwytu pisarskiego u dzieci można dokonać podziału na chwyty prymitywne, przejściowe i dojrzałe.

PRYMITYWNE CHWYTY

Chwyt cylindryczny odwrócony:

Pojawia się u dzieci około 1 roku życia. Brak mobilności nadgarstka. Przedramię jest w powietrzu (nie leży na stole). Polecane narzędzie pisarskie: gruba, duża okrągła kredka.

Chwyt cylindryczny:

Występuje u dzieci w wieku 1 - 1,5 roku życia. Tak jak powyżej nie ma aktywności nadgarstka i przedramię nie jest podparte na stole. Aktywny jest staw barkowy.

Chwyt wskazicielem:

Występuje między 2 a 3 rokiem życia. Dziecko trzyma kredkę wszystkimi palcami z charakterystycznym wyprostem. Pozostałe paluszki są w zgięciu. Przedramię nie jest oparte na stole, nadal brak jest mobilności nadgarstka i aktywny jest staw barkowy.

Chwyt pędzlowy:

Występuje między 2 a 3 rokiem życia. Chwyt kredki przypomina trzymanie pędzla, dziecko trzyma kredkę opuszkami wszystkich palców. Przedramię nie jest oparte na stole, nadgarstek nie jest mobilny. Aktywny jest staw barkowy.

Chwyt z wyprostowanymi palcami:

Występuje między 3 a 4 rokiem życia. Kredka trzymana jest przez kciuk, palec wskazujący i serdeczny z prostymi paluszkami, palce 4 i 5 lekko zgięte. Kciuk zaczyna być w opozycji do pozostałych palców. Staw barkowy jest stabilny, przedramię pozostaje aktywne, porusza się wraz z nadgarstkiem oraz spoczywa na stole.

CHWYTY PRZEJŚCIOWE

Statyczny chwyt czteropalcowy:

Dziecko chwyta kredkę palcem wskazującym, środkowym i kciukiem. Palec serdeczny daje oparcie dla kredki. Palec mały jest zgięciu i stabilizuje chwyt. Przedramię jest aktywne, nadgarstek mobilny w małym zakresie.

Chwyt skrzyżowanego kciuka:

Dziecko trzyma kredkę pomiędzy przywiedzionym kciukiem a zgiętymi palcami. Przestrzeń pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym pozostaje zamknięta. Staw barkowy w stabilizacji. Przedramię leży na stole. Nadgarstek i przedramię są aktywne.

 Statyczny chwyt trójpalcowy:

 Występuje u dzieci w wieku 3 - 4 lat. Dziecko trzyma kredkę między palcem wskazującym a kciukiem, natomiast palec środkowy podtrzymuje narzędzie pisarskie. Przedramię spoczywa na stole, nadgarstek jest mobilny.

DOJRZAŁE CHWYTY

Chwyt trójpalcowy boczny

Często używany wśród dzieci. Chwyt kredki pomiędzy palcem wskazującym a przywiedzionym kciukiem. Palec środkowy stanowi podparcie dla kredki. Palec serdeczny i mały są w zgięciu i schowane w dłoni. Staw barkowy stabilny, mobilny jest nadgarstek, przedramię i palce.

 Dynamiczny chwyt trójpalcowy:

Uważany za najlepszy rodzaj chwytu. Dziecko trzyma kredkę między palcem wskazującym a kciukiem, natomiast palec środkowy podtrzymuje narzędzie pisarskie. Palec mały i serdeczny są zgięte i stabilizują chwyt. Jest identyczny jak chwyt statyczny trójpalcowy, lecz w tym chwycie widoczna jest mobilność palców. Przedramię spoczywa na stole, stabilny jest staw barkowy oraz przedramię. Mobilny jest nadgarstek i palce.

Dynamiczny chwyt czteropalcowy

Jest określany jako ,,skuteczny’’ ponieważ użycie dwóch palców: środkowego i wskazującego zwiększa pewność i siłę chwytu. Dziecko trzyma kredkę między kciukiem a palcem wskazującym i środkowym. Narzędzie pisarskie jest oparte na palcu serdecznym. Widoczna jest mobilność palców. Przedramię spoczywa na stole, stabilny jest staw barkowy oraz przedramię, mobilny jest nadgarstek i palce.

Warto też pamiętać, że nie każde dziecko przechodzi przez wszystkie typy chwytów. Zdarza się, że niektóre z nich zostają pominięte i dziecko „przeskakuje” szybciej na kolejny poziom. Nie ma w tym nic złego! Najważniejsze, aby nie zmuszać dziecka do określonego chwytu w momencie, gdy nie jest ono na to fizjologicznie gotowe. Natomiast w momencie, gdy dziecko nie przechodzi do danego etapu rozwoju, mimo, że osiągnęło odpowiedni wiek, warto skonsultować się ze specjalistą i poszukać występującej przyczyny oraz ustalić odpowiednią strategię działań terapeutycznych

Opracowała
mgr Żaneta Łopata
mgr Elzbieta Stanaszek

Literatura:

1. A. Żychowicz, K. Piotrowska- Madej „Smart Hand Model. Diagnoza i terapia ręki u dzieci”.
2. 2.E. Górniewicz „Diagnozowanie trudności w czytaniu i pisaniu”.