Aktualności

Czym jest zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD)?

O dzieciach z ADHD często słyszymy, że są niegrzeczne, że nie potrafią „usiedzieć” w jednym miejscu, że wszędzie jest ich pełno, że są źle wychowane itd. 

Czy zawsze to co kryje się pod niewłaściwym zachowaniem dzieci można przypisać do klasyfikacji zaburzenia jakim jest zespół nadpobudliwości psychoruchowej?
Oczywiście, że nie. Przyczyn zachowania, które nam dorosłym wydaje się być niewłaściwe jest wiele i ich źródła występowania często należy szukać gdzieś indziej niż w ADHD.

Czym więc jest zespół nadpobudliwości psychoruchowej, a czym nie jest?

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej jest jednym z najczęstszych zaburzeń występujących u dzieci w wieku szkolnym. Rozpoznawalność szacowana jest na poziomie 5-7%. Oznacza to, że dziecko z ADHD może pojawić się w każdej klasie. Dziecko z ADHD często ma trudności w szkole o różnym nasileniu. Problemy pojawiają się nie dlatego, że jest niegrzeczne, ale z powodu występowania objawów, które są niezależne od jego woli.

Czy możemy szukać winnych tego, że dziecko ma ADHD?
Odpowiedź brzmi nie. Badania pokazują, że postawa rodziców nie ma wpływu na pojawienie się u dziecka zespołu nadpobudliwości psychoruchowej. Należy jednak pamiętać, że ADHD jest zaburzeniem neurorozwojowym, często przekazywanym z pokolenia na pokolenie.

Jak działa mózg dziecka z ADHD?

Mózg dziecka z ADHD dojrzewa w trochę odmienny sposób. Jego część odpowiedzialna za hamowanie reakcji (np. koncentrowanie się, spokojne czekanie) rozwija się wolniej i działa słabiej. Występuje dysharmonia pomiędzy działaniem układu hamowania i pobudzania. Układ hamowania jest słabo rozwinięty. To tak, jakby brakowało hamulca w samochodzie. Samochód szybko i sprawnie rusza, ale w sytuacji, gdy trzeba zwolnić pojawiają się kłopoty.
Dzieci z ADHD mają dużą trudność w hamowaniu niektórych swoich reakcji, co objawia się w postaci m.in. wiercenia, biegania, a także są impulsywne, często nie przewidują konsekwencji swoich działań.

Dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) są narażone na wiele powikłań. Pojawiają się one przede wszystkim w sytuacji, gdy samo zaburzenie nie zostanie rozpoznane, a także, gdy nie zostaną podjęte odpowiednie działania terapeutyczne.
Dzieci z ADHD zagrożone są rozwinięciem innych zaburzeń tj. zaburzenia opozycyjno-buntownicze (ODD), zaburzenia zachowania (CD). Ich wystąpienie znacząco pogarsza rokowania dla tych dzieci, a także są najczęstszym powodem kierowania osób z ADHD na konsultacje specjalistyczną. Do negatywnych następstw ADHD zalicza się również niską samoocenę i w przyszłości brak motywacji do podejmowania nowych wyzwań, słabsze umiejętności społeczne, słabe relacje z rówieśnikami, izolację społeczną, większe ryzyko wyrzucenia ze szkoły i skończenia kariery szkolnej poniżej swoich możliwości, zaburzenia lękowe, depresje, nadużywanie substancji psychoaktywnych i uzależnienia, niepodejmowanie adekwatnych ról społecznych, gorszy stan zdrowia ze względu na brak umiejętności troszczenia się o zdrowie.

Dziecko z ADHD wobec którego stosuje się odpowiednią opiekę terapeutyczną, przy odpowiednim wsparciu rodziców i nauczycieli osiąga sukcesy na równi ze swoimi rówieśnikami. Dodatkowo ryzyko wystąpienia powikłań spada do poziomu występującego u zdrowych równolatków.
Warto jednak pamiętać, że zaprzestanie oddziaływań terapeutycznych spowoduje, ze narastanie powikłań rozpocznie się od nowa. Tak wiec, pomoc dziecku z ADHD nie może zostać zaprzestana, gdyż jej brak spowoduje, że wszystkie trudności z którymi dziecko i jego otoczenie się boryka wrócą na nowo.

Zapamiętaj!
„Dziecko z zaburzenia uwagi potrzebuje dużo więcej instrukcji i przypominania niż jego rówieśnicy, by z podobnym rezultatem doprowadzić zadanie do końca”.

Jakie są objawy ADHD?

O zespole nadpobudliwości psychoruchowej mówimy w przypadku trwających latami zaburzeń rozwojowych, w których występują trzy grupy objawów: 

1. zaburzenia uwagi
2. nadruchliwość
3. nadmierna impulsywność

W klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego rozróżnia się kilka podtypów tego zaburzenia:

1. podtyp mieszany: obserwuje się wszystkie trzy grupy objawów tzn. problemy z koncentracją, nadruchliwość, nadmierna impulsywność. W przypadku tego podtypu mówimy o pełnym obrazie ADHD i dotyczy on około 50-75% dzieci z ADHD. Częściej dotyczy chłopców i dzieci w młodszym wieku szkolnym. 
2. podtyp z przewaga zaburzeń uwagi: u osób tych podstawowym problemem są zaburzenia uwagi, trudności z koncentracją na nudnych i monotonnych zadaniach, a także doprowadzanie ich do końca, śledzenie toku wypowiedzi nauczyciela, czy też pamiętanie tego co zostało zadane. O dzieciach należących do tego podtypu mówi się, że śnią na jawie lub nazywa się ich marzycielami. Dzieci te są raczej spokojne, czasem nieobecne i zagubione. Częściej dotyczy dziewczynek. Podtyp ten można również zaobserwować u nastolatków, u których doszło do częściowego zmniejszenia objawów nadruchliwość i nadmiernej impulsywności.
3. podtyp z przewagą nadruchliwości/nadmiernej impulsywności: ten podtyp ADHD dotyczy zazwyczaj dzieci w młodszym wieku (5-8 lat). Jest to najrzadziej rozpoznawany.

Objawy ADHD u danego dziecka mogą się zmieniać z wiekiem. Jest to naturalny przebieg tego zaburzenia.

opr. mgr Żaneta Łopata 

psycholog

Źródło:

1. M. Jerzak, A. Kołakowski „ADHD w szkole. Jak pracować z dzieckiem z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej”, wyd. GWP, Sopot 2015
2. P. C. Kendall "Zaburzenia okresu dzieciństwa i adolescencji. Mechanizmy zaburzeń i techniki terapeutyczne", wyd. GWP