Aktualności

Afazja dziecięca jest zaburzeniem rozwoju mowy (rozumienia i nadawania) spowodowanym wczesnym (prenatalnym, okołoporodowym, wczesnodziecięcym) uszkodzeniem struktur kory mózgowej lewej półkuli, odpowiedzialnych za odbiór, przetwarzanie i zapamiętywanie informacji językowych.

Najczęstszymi przyczynami afazji dziecięcej są uszkodzenia powstające w życiu płodowym, podczas porodu lub w pierwszych dwóch latach życia dziecka. Mogą to być:

• urazy mechaniczne,
• wylewy krwotoczne,
• niedotlenienia,
• zatrucia.

Uszkodzenie struktur mózgu w konsekwencji zawsze zaburza jego funkcjonowanie, a szczególnie procesy związane z uwagą i myśleniem. Trzeba również podkreślić, że w sytuacji afazji często uszkodzeniu ulega nie tylko lewa, ale i prawa półkula mózgu, co powoduje obniżenie wszystkich funkcji poznawczych dziecka. Uszkodzenia mózgu powodują zaburzenia funkcji poznawczych oraz trudności w skupieniu uwagi.

• niechętne słuchanie czytanych tekstów,
• zaniedbywaniu lewej strony pola widzenia.

Głównymi objawami afazji dziecięcej są: brak lub opóźnienie rozwoju mowy, zaburzenia pamięci sekwencyjnej słów i ich znaczeń (zapominanie słów już znanych i używanych), występowanie w powtarzaniu, rozumieniu i nazywaniu substytucji formalnych i znaczeniowych oraz kontaminacji i zaburzeń syntagmatycznych, zaburzenia uwagi, problemy z rozwojem motoryki dużej i ruchami naprzemiennymi (opóźniony rozwój siedzenia, chodzenia, biegania), trudności manualne, objawy neurologiczne dotyczące automatycznych czynności, za które odpowiada układ pozapiramidowy lub niewielka asymetria prawej strony języka, prawego kącika ust, nieznaczne różnice w sprawności prawej ręki i nogi, trudności z naśladowaniem ruchów narządów artykulacyjnych, zabawy na poziomie niższym niż wiek życia, ale z elementami naśladownictwa działań dorosłych, problemy z rozumieniem symbolicznych schematycznych rysunków, brak wykorzystania w komunikacji mimiki, sekwencji gestów i ruchów ciała, niechęć do nauki jazdy na rowerze, podejmowania gry w piłkę, rozumienie przekazów językowych w konstytucji, rozumienie słów kluczowych, głównie rzeczowników,

Dzieciom, u których stwierdzono afazję, trudno jest skupić się w szkole ze względu na nieustanny odbiór dźwięków, na które zdrowe dziecko nie zwraca uwagi. Gdy ktoś kaszle, wyciera głośno nos, skrzypi krzesłem, szepcze do sąsiada, pstryka długopisem, dziecko z afazją nie może słuchać wypowiedzi nauczyciela, pisać i czytać. Dzieci, u których została stwierdzona afazja, nie wykorzystują mimiki, mowy ciała i gestykulacji do przekazywania znaczeń. Uszkodzenie lewej półkuli mózgu powodują oprócz zaburzeń mowy także zakłócenia procesu tworzenia i odbioru gestów. Dzieci mają ogromne problemy z użyciem komunikacji gestowej a także duże trudności z rozumieniem pokazanej w działaniu zasady oraz odkodowaniem znaczenia rysunków. Dzieci z afazją jeszcze w wieku szkolnym stosują schematy odmiany wyrazów tak, jak czynią to dwuletnie i trzyletnie dzieci. Stąd powstają formy analogiczne: do szklanków jak ‘do kubków’ lub nie ma piłków, nie ma zabawków jak ‘nie ma cukierków’.

Trudności z zastosowaniem prawidłowego przypadka, rodzaju, liczby, strony, czasu i aspektu nakładają się na problem substytuowania znaczeń, w efekcie wypowiedzi nie są zrozumiałe nawet dla najbliższego otoczenia. To właśnie z tego powodu obserwować można reakcje wycofywania się, obniżenie nastroju, brak motywacji do podejmowania interakcji. Dzieci z afazją wydają się być smutne a problem emocjonalny jest równie istotny w terapii, jak kłopot językowy.

Zaburzenia podzielności uwagi u osób z afazją mają zasadniczy wpływ na efektywność terapii. Dzieci z afazją wykazują większą niż osoby zdrowe i badani z uszkodzeniem prawej półkuli mózgu trudność w dopełnianiu zdań otwartych, wymagających wysokiego poziomu uwagi, w porównaniu ze zdaniami zamkniętymi, których uzupełnianie bazuje na procesach automatycznych.

Pozytywne efekty terapeutyczne przynoszą więc przede wszystkim ćwiczenia nastawione na częste powtarzanie codziennych wypowiedzi, w wyniku czego procesy językowe stają się bardziej automatyczne, a tym samym w mniejszym stopniu wymagają uwagi. Optymalne w programowaniu terapii będzie wykorzystanie technik komunikacyjnych. Podczas ćwiczeń warto uwzględnić nie tylko uszkodzone funkcje językowe, ale również stymulować funkcje poznawcze.

Literatura:
1. Jagoda Cieszyńska- Rożek, Metoda Krakowska wobec zaburzeń rozwoju dzieci, Kraków 2013.